Erfgoed toegankelijk maken voor meer mensen

Wat wilden we bereiken?

Het toegankelijk maken van erfgoed vergroot de betrokkenheid van inwoners bij hun stad. Dit heeft weer een positief effect op onder meer vrijwilligerswerk, het bevorderen van sociale samenhang en het omgaan met de openbare ruimte.
Ook voor bezoekers en investeerders is die historische identiteit van belang. Het maakt ‘s-Hertogenbosch interessanter voor (meerdaags) toeristisch bezoek en is ook een steeds belangrijkere vestigingsfactor.

Wat hebben we er voor gedaan?

Indicator	Gerealiseerd?
Het actualiseren van de cultuurhistorische beleidsvisie ‘Op weg naar 2029’. Met de realisatie van het Erfgoedcentrum zetten we een volgende stap (o.a. nieuw publieksconcept, duurzaamheid, bredere benadering van erfgoed inclusief archief en cultuurhistorisch landschap).	Nee
We hebben dit doorgeschoven naar de nieuwe bestuursperiode en gaan na de opening van het Erfgoedcentrum bezien of er aanleiding is voor een geheel nieuwe Erfgoednota.

Het faciliteren van de heemkundekringen en cultuurhistorische werkgroepen in onze gemeente en hen ondersteunen bij het uitdragen van de cultuurhistorie. We doen dit door kringen en werkgroepen digitaal aan te haken aan de erfgoedwebsite/route-app, het bevorderen van onderlinge samenwerking, het afstemmen van agenda’s en het bieden van kennis en deskundigheid.	Ja
In de zomer van 2022 vond de Erfgoed-informatieavond plaats, mede gericht op heemkundekringen en werkgroepen. In 2022 presenteerde stichting De Bossche Tijdmachine een route langs archeologische hoogtepunten in de Erfgoed 's-Hertogenbosch Route App. Erfgoed 's-Hertogenbosch organiseerde een bijeenkomst met alle heemkundekringen en historische werkgroepen in de gemeente om bij te praten over elkaars activiteiten en om de onderlinge samenwerking te bevorderen. De diverse heemkundekringen waren nauw betrokken bij de organisatie van Open Monumentendag 2022. Zij zijn gefaciliteerd op gebied van organisatie en communicatie/promotie. Er is afstemming geweest met de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch over de eerste ideeën voor de invulling van het Kruithuis.

Via onze erfgoedwebsite en apps maken we archeologisch, bouwhistorisch en archiefonderzoek zeer breed toegankelijk. We gebruiken nieuwe digitale middelen zoals 3D, Virtual Reality en games om het publiek te bereiken. Sociale media worden intensief en met succes ingezet voor het delen van historische informatie, evenementen en het betrekken van het publiek.	Ja
In 2022 zijn diverse vernieuwingen doorgevoerd op het gebied van online presentatie en digitale dienstverlening. Bijvoorbeeld: Afdeling Erfgoed ontving een bijdrage van het Mondriaan Fonds voor een vernieuwende publiekspresentatie over de Tweede Wereldoorlog. Via moderne middelen kan het publiek in (de tweede helft van) 2023 actief in gesprek met Bossche ooggetuigen uit de oorlog. Met studenten van AVANS is gewerkt aan demo's van interactieve publiekspresentaties rondom erfgoed. Het resultaat werd gepresenteerd tijdens de Data Week NL. Op de website van Erfgoed zijn 3 nieuwe virtuele rondleidingen met video's geplaatst, waaronder in het pas geopende Huis van Bosch. In de Erfgoed Route App zijn nieuwe routes geplaatst. Een route door het Paleiskwartier en een archeologische route gemaakt in samenwerking met stichting De Bossche Tijdmachine. In 2022 werd de nieuwe interactieve monumentenkaart van gemeente ’s-Hertogenbosch gepresenteerd. Via de website van Erfgoed ’s-Hertogenbosch krijgen bezoekers uitgebreide informatie over de gemeentelijke en rijksmonumenten.

Via onze erfgoedwebsite en apps maken we archeologisch, bouwhistorisch en archiefonderzoek zeer breed toegankelijk. We gebruiken nieuwe digitale middelen zoals 3D, Virtual Reality en games om het publiek te bereiken. Sociale media worden intensief en met succes ingezet voor het delen van historische informatie, evenementen en het betrekken van het publiek.

In 2022 zijn diverse vernieuwingen doorgevoerd op het gebied van online presentatie en digitale dienstverlening. Bijvoorbeeld:

Afdeling Erfgoed ontving een bijdrage van het Mondriaan Fonds voor een vernieuwende publiekspresentatie over de Tweede Wereldoorlog. Via moderne middelen kan het publiek in (de tweede helft van) 2023 actief in gesprek met Bossche ooggetuigen uit de oorlog.
Met studenten van AVANS is gewerkt aan demo's van interactieve publiekspresentaties rondom erfgoed. Het resultaat werd gepresenteerd tijdens de Data Week NL.
Op de website van Erfgoed zijn 3 nieuwe virtuele rondleidingen met video's geplaatst, waaronder in het pas geopende Huis van Bosch.
In de Erfgoed Route App zijn nieuwe routes geplaatst. Een route door het Paleiskwartier en een archeologische route gemaakt in samenwerking met stichting De Bossche Tijdmachine.
In 2022 werd de nieuwe interactieve monumentenkaart van gemeente ’s-Hertogenbosch gepresenteerd. Via de website van Erfgoed ’s-Hertogenbosch krijgen bezoekers uitgebreide informatie over de gemeentelijke en rijksmonumenten.

Co-creatie en publieksparticipatie bevorderen, onder andere door het verder intensiveren van crowdsourcing. Vrijwilligers, bewoners, studenten en publiek worden actief betrokken bij het verrijken van onze bronnen, ontwikkelen van producten/diensten en het vertellen van verhalen over de stad.	Ja
In samenwerking met AVANS presenteerden 10 studenten hun vernieuwende ideeën en werkende demo’s om erfgoeddata te visualiseren voor een breed publiek. Gamestudenten van vakschool SintLucas hebben verder gewerkt aan een VR-game (o.a. 3D-reconstructie van de Bossche Markt). Het resultaat werd gepresenteerd tijdens de Data Week NL. In samenwerking met Huis73 werd een 'Kiekjeskist' ontwikkeld voor onder meer mensen met beginnende dementie of als gespreksstarter bij dagbestedingen. Een tweede exemplaar is geplaatst bij Farent. Vrijwilligers helpen bij het transcriberen van archieven en schrijven verhalen voor de website.

Samen met de provincie Noord-Brabant, de ‘liniegemeenten’ Heusden, Vught en Sint-Michielsgestel, Stichting De Groene Vesting en de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch wordt een uitvoeringsagenda opgesteld. Hierin zullen educatieve en cultuurtoeristische arrangementen worden voorgesteld om in de komende jaren tot uitvoering te brengen. We werken daarbij toe naar een evenementenjaar in 2029, 400 jaar na het Beleg van de stad door prins Frederik Hendrik.	Ja
In 2022 werd een nieuwe fietskaart gepresenteerd voor de fietsroute van Linie 1629. De kaart is gemaakt in samenwerking met Stichting de Groene Vesting, VisitBrabant en de gemeenten Heusden, Sint-Michielsgestel en Vught. De fietsroute is op verschillende plekken verbeterd door plaatsing van nieuwe bebording. Dit in samenwerking met de Groene Vesting. Samen met de Alliantie Zuiderwaterlinie en de convenantpartners van 'Samen op weg naar 2029' is gezocht naar een liniebouw-coördinator voor de stelling Heusden-'s-Hertogenbosch. Met Kings of Colors en gebouweigenaar Zayaz vonden voorbereidende gesprekken plaats voor een muurtekening (mural) met Linie 1629 als thema.

Het realiseren van een Erfgoedcentrum in het Groot Tuighuis als gemeentelijke informatie-, presentatie-, expositie- onderzoeks-, en inspiratieomgeving. Alle erfgoeddisciplines (inclusief stadsarchief) en (circa 100) vrijwilligers werken hier op één centrale en toegankelijke plek integraal samen.	Gedeeltelijk
De verbouwing is in 2022 gestart en verloopt volgens planning (en binnen budget). Het Erfgoedcentrum zal in 2023 gerealiseerd zijn.

We ontwikkelen in samenwerking met het regionaal onderwijs lesproducten voor erfgoededucatie. Aanbod is zowel digitaal als op locatie.	Ja
In 2022 is intensief samengewerkt met Huis73 en het regionaal onderwijs: Er is een digitaal lespakket ontwikkeld rondom het Huis van Bosch speciaal voor basisscholen. In een virtuele tour maken leerlingen kennis met historische bronnen uit de archeologie, bouwhistorie en het archief. Erfgoed 's-Hertogenbosch sloot aan bij het educatieprogramma 'Bossche cultuur- en leesroute' van Huis73. Voor dit programma is een Workshop Erfgoed ontwikkeld die op meerdere scholen is gegeven.

We ontwikkelen in samenwerking met het regionaal onderwijs lesproducten voor erfgoededucatie. Aanbod is zowel digitaal als op locatie.

In 2022 is intensief samengewerkt met Huis73 en het regionaal onderwijs:

Er is een digitaal lespakket ontwikkeld rondom het Huis van Bosch speciaal voor basisscholen. In een virtuele tour maken leerlingen kennis met historische bronnen uit de archeologie, bouwhistorie en het archief.
Erfgoed 's-Hertogenbosch sloot aan bij het educatieprogramma 'Bossche cultuur- en leesroute' van Huis73. Voor dit programma is een Workshop Erfgoed ontwikkeld die op meerdere scholen is gegeven.

We haken op gebied van publieksbereik actief aan bij actuele stads- en gebiedsontwikkeling. Met verhalen maken we de verbinding tussen verleden, heden en toekomst. We ontwikkelen (digitale) exposities en wandelingen via de route-app. Dat doen we onder meer in de Spoorzone en de Bossche Stadsdelta.	Ja
In 2022 kreeg publieksbereik erfgoed een plek bij diverse bouwprojecten en gebiedsontwikkelingen: Op diverse manieren is informatie verstrekt over de verbouwing van het Groot Tuighuis, de opening van het Huis van Bosch en de verbouwing van het Kruithuis. Via een nieuwe wandeling in de Erfgoed 's-Hertogenbosch Route app is het mogelijk om het Paleiskwartier te verkennen met alle architectonische hoogtepunten en historische locaties van deze wijk. Er is op verschillende manieren aandacht geschonken aan de realisatie van het Herman Moerkerkpark en de restauratie van de 13e-eeuwse stadsmuur. Zo hebben studenten van AVANS in opdracht van Erfgoed via Augmented Reality de oude Waterpoort weten te presenteren. Het publiek kan deze presentatie bekijken via een QR-tegel.

We haken op gebied van publieksbereik actief aan bij actuele stads- en gebiedsontwikkeling. Met verhalen maken we de verbinding tussen verleden, heden en toekomst. We ontwikkelen (digitale) exposities en wandelingen via de route-app. Dat doen we onder meer in de Spoorzone en de Bossche Stadsdelta.

In 2022 kreeg publieksbereik erfgoed een plek bij diverse bouwprojecten en gebiedsontwikkelingen:

Op diverse manieren is informatie verstrekt over de verbouwing van het Groot Tuighuis, de opening van het Huis van Bosch en de verbouwing van het Kruithuis.
Via een nieuwe wandeling in de Erfgoed 's-Hertogenbosch Route app is het mogelijk om het Paleiskwartier te verkennen met alle architectonische hoogtepunten en historische locaties van deze wijk.
Er is op verschillende manieren aandacht geschonken aan de realisatie van het Herman Moerkerkpark en de restauratie van de 13e-eeuwse stadsmuur. Zo hebben studenten van AVANS in opdracht van Erfgoed via Augmented Reality de oude Waterpoort weten te presenteren. Het publiek kan deze presentatie bekijken via een QR-tegel.

De reeds ingezette digitaliseringsslag wordt geïntensiveerd, onder meer door middel van (3D-) scanning van integrale collectiedelen en door scanning on demand. Doel is onder andere het beter ontsluiten van de bronnen en het leggen van dwarsverbanden tussen de verschillende soorten data (bijvoorbeeld via de Den Bosch Time Machine). Ook kan de digitale dienstverlening bij het archief zo verder worden uitgebreid.	Ja
In 2022 zijn weer veel nieuwe bronnen gedigitaliseerd en gepresenteerd voor publiek: De stadsrekeningen uit het ancien régime. De gemeenteverslagen en de gemeentebladen. Inventarisatie van oorlogsbronnen als voorbereiding voor het scannen Er is een stratenregister samengesteld om datasets met elkaar te kunnen koppelen op straatniveau op basis van 'linked open data' Studenten van JADS hebben als onderdeel van de Den Bosch Time Machine een '360-graden kamer' gemaakt. In deze interactieve demo konden bezoekers van de Data Week de Markt van rond 1500 bekijken.

De reeds ingezette digitaliseringsslag wordt geïntensiveerd, onder meer door middel van (3D-) scanning van integrale collectiedelen en door scanning on demand. Doel is onder andere het beter ontsluiten van de bronnen en het leggen van dwarsverbanden tussen de verschillende soorten data (bijvoorbeeld via de Den Bosch Time Machine). Ook kan de digitale dienstverlening bij het archief zo verder worden uitgebreid.

In 2022 zijn weer veel nieuwe bronnen gedigitaliseerd en gepresenteerd voor publiek:

De stadsrekeningen uit het ancien régime.
De gemeenteverslagen en de gemeentebladen.
Inventarisatie van oorlogsbronnen als voorbereiding voor het scannen
Er is een stratenregister samengesteld om datasets met elkaar te kunnen koppelen op straatniveau op basis van 'linked open data'
Studenten van JADS hebben als onderdeel van de Den Bosch Time Machine een '360-graden kamer' gemaakt. In deze interactieve demo konden bezoekers van de Data Week de Markt van rond 1500 bekijken.